Medal jest inicjatywą tragicznie zmarłego Prezesa IPN, śp. prof. Janusza Kurtyki. Jest przyznawany raz w roku polskim oraz zagranicznym stowarzyszeniom, instytucjom, organizacjom społecznym i osobom fizycznym szczególnie zasłużonym dla upamiętniania historii Narodu Polskiego w latach 1939-1989 w poszczególnych regionach Polski oraz wspierającym działania pionu edukacyjnego Instytutu Pamięci Narodowej.
W czwartek 13 grudnia 2012 roku o godz. 19.30 w poznańskiej Scenie na Piętrze przy ulicy Masztalarskiej 8 odbędzie się uroczysta gala wręczenia Nagrody Honorowej Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej „Świadek Historii” – III edycja.
W Poznaniu po raz pierwszy tytuł „Świadka Historii” przyznano w 2010 roku, od tego czasu w dwóch poznańskich edycjach Nagrodę Honorową „Świadek Historii” otrzymały 22 osoby/instytucje za ich trud przechowywania, gromadzenia i rozpowszechniania wiedzy o najnowszej historii Polski w czasach, kiedy historia współczesna przez władze PRL była wykorzystywana do celów propagandowych, dzięki ich pasji docierania do prawdy w tamtych trudnych czasach, udało się pamięć o wielu ludziach i faktach zachować od zapomnienia, dzięki ich pracy dziś następuje powolny proces odbudowy delikatnej tkanki narodowej pamięci, wśród nich m.in.: Światowy Związek Żołnierzy AK Okręg Wielkopolska, Związek Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego Oddział Wielkopolska, Stowarzyszenie „Katyń” w Poznaniu, Stowarzyszenie „Poznański Czerwiec 1956”, Janusz Pałubicki, ks. Jarosław Wąsowicz, Henryk Ludwik Czarnecki.
Laureaci III edycji Nagrody Honorowej „Świadek Historii”: Anna Ziółkowska, Elżbieta Ratajczak, Eugenia Teresa Dabert, Małgorzata Wiater, Julian Zydorek, Adam Suwart, Olgierd Baehr i Piotr Bruder.
Część oficjalną uroczystości dopełni monodram Teresy Stępień Nowickiej „Elizabeth Watson cichociemna”. Teresa Stępień-Nowicka, jest dobrze znana toruńskiej publiczności ze scen Teatru im. Wilama Horzycy, jak i z wielu indywidualnych projektów, które realizuje najczęściej w trudnej formie monodramu.
Swój projekt „Elizabeth Watson cichociemna” poświęciła kobiecie wielkiej, generał brygady, profesor Elżbiecie Zawackiej „Zo” (1909-2009), odznaczonej Orderem Orła Białego, dwukrotnie Virtuti Militari, pięciokrotnie Krzyżem Walecznych, cichociemnej, działaczce podziemia, więźniarce politycznej, nauczycielce, instruktorce przedwojennej Organizacji Przysposobienia Wojskowego Kobiet… wymieniać można by jeszcze długo. Przy tak wielkich zasługach dla ojczyzny jest zrozumiałe, że jej postać warta jest wspomnień nie tylko podczas akademii rocznicowych ku czci, ale także w innych formach, bardziej ludzkich, na przykład w formie bardzo udanego monodramu, który napisała i wyreżyserowała Inka Dowlasz.