REKLAMA: Rehabilitacja przy zaburzeniach płynności mowy

Często u dzieci między 2 a 4 rokiem życia występuje tzw. rozwojowa niepłynność mówienia, która jest wyrazem przejściowych trudności w przyswajaniu języka. Mija ona samoistnie  jeśli otoczenie reaguje na nią w odpowiedni sposób.

Kiedy u małego dziecka pojawią się objawy niepłynności nie daj mu poznać, że coś się w jego mowie zmieniło. Stwarzaj takie sytuacje, w których mowa przebiegać będzie gładko, swobodnie, bez lęku. Objawy niepłynności normalnej i patologicznej są podobne, dlatego o rozpoznanie i diagnozę należy zwrócić się jak najszybciej do specjalisty.

Przyczyny jąkania wczesnodziecięcego są różne, począwszy od sytuacji stresowych, takich jak na przykład silne przestraszenie się, narodziny młodszego rodzeństwa, lęk przed utratą miłości rodziców, rozłąka np. wyjazdy taty lub mamy na dłuższy czas, przebywanie dziecka w szpitalu, pójście do przedszkola lub szkoły, etc. Kolejną przyczyną niepłynności jest opóźnienie rozwoju mowy, gdy dziecko rozwija się poprawnie, rozumie, co się wokół niego dzieje, spełnia polecenia słowne, reaguje na bodźce słuchowe, ale nie mówi, bądź przyspieszenie rozwoju mowy, gdy system nerwowy dziecka jest nadto obciążony nadmiernym rozwojem.

Częstą przyczyną jest także nadmierne oglądanie telewizji, granie na komputerze – dziecko długo oglądające różne programy telewizyjne, czy komputerowe, jest obciążone psychicznie, napięte emocjonalnie, tempo kierowanego przekazu jest zbyt wysokie na możliwości percepcyjne dziecka. Taki stan psychiczny bezpośrednio wpływa na sposób mówienia i często powoduje jąkanie.

Kolejnym czynnikiem jest jąkanie przez naśladowanie – dziecko uczy się mowy od członków swojej rodziny i jeżeli osoby z najbliższego otoczenia jąkają się, to zachodzi duże prawdopodobieństwo, że i ono też może zacząć się jąkać, początkowo nie zdając sobie z tego sprawy.

Zarówno w przypadku dzieci, jak i dorosłych przyjmuje się, że jąkanie jest zaburzeniem płynności mowy o charakterze dynamicznym, które ujawnia się w procesie komunikacji słownej i przejawia w różnorodny sposób – od powtarzania, przeciągania czy wtrącania głosek, sylab bądź wyrazów, do wyraźnych przerw w toku mowy. Powstaje ono zwykle w wieku przedszkolnym, a ujawnia się wtórnie lub nasila w okresie dojrzewania.

Do każdego z przypadków dostosowywana jest indywidualnie terapia zaburzeń płynności mowy. Generalnie rzecz ujmując proces terapii zawsze obejmuje 3 główne etapy: 1) dostrzeżenie i sformułowanie problemu, 2) postawienie hipotez diagnostycznych i terapeutycznych, 3) weryfikacja tych hipotez zgodnie z planem terapii.

Trening niepłynności mówienia stanowi zbiór metod poprawiających płynność mówieni osób jąkających się. Metody te można podzielić na: bezpośrednie, w których stosuje się wiele technik płynnego mówienia, oraz pośrednie, które nie zawierają ćwiczeń mowy, lecz poprawiają płynność mówienia poprzez oddziaływanie na środowisko domowe lub szkolne, oraz poprawianie sprawności ruchowej lub językowej.

W ramach terapii bezpośredniej terapeuta może zlecić mówienie rytmiczne, czyli mówienie sylabami. Jest to metoda polegająca na rytmizowaniu przez jąkającego się swojej mowy np. w takt metronomu. W początkowej fazie terapii uczymy pacjenta tego, aby każda sylaba wymawiana była oddzielnie, dzięki czemu uzyskuje się specyficzny rytm mówienia. Kolejną metodą stosowaną w terapii jest metoda cienia. Terapeuta czyta, lub mówi spójny tekst liczący 100 – 300 wyrazów, a pacjent niezwłocznie go powtarza z maksymalnym opóźnieniem o 1 – 2 wyrazy. W ten sposób jąkający się jak cień podąża za terapeutą.

Ważną ze stosowanych metod jest metoda ECHO – metoda usuwania jąkania polegająca na mówieniu w sposób zsynchronizowany z własnym echem, opóźnionym o 0,1 – 0,3 sek. W tej metodzie, w programach terapeutycznych, wykorzystywany jest mechanizm echokorekcji, przy pomocy, którego można wywołać własne echo, służące do usuwania jąkania. Mikrofon urządzenia jest połączony z częścią rejestrującą mowę. Następnie dźwięki są odtwarzane i przekazywane za pośrednictwem słuchawek mówiącemu, który w ten sposób staje się odbiorcą własnego głosy z pewnym opóźnieniem (ok. 25 sekund).

W przypadku terapii dzieci z zaburzeniem płynności mowy najważniejszą rolę ma do odegrania rodzic. Zawsze należy pamiętać, niezależnie od tego, czy dziecko zdaje sobie sprawę z tego, że się jąka, czy też nie, iż nigdy, w żaden sposób nie należy na niepłynność w mowie zwracać uwagi. Trzeba pomóc dziecku, by nabrało zaufania do swego mówienia mimo niepłynności. Upominanie słowami „nie jąkaj się”, wywołuje odwrotny skutek – dziecko się napina, niepłynność mowy rośnie. Pozwól również dziecku, by samo odpowiadało na zadane pytania, nie uprzedzaj jego odpowiedzi, poczekaj. Nie wymagaj, by dziecko powtórzyło, mówiło wolniej lub też wzięło większy oddech; to powiększa zaburzenia i wkracza w spontaniczność mówienia.

Jeśli dziecko się spieszy, jest nadmiernie podniecone, chce powiedzieć wszystko od razu, zapewnij, że macie przecież dużo czasu na rozmowę, spokojnie poczekaj. Zachęcaj dziecko do zajęć manualnych – malowania, rysowania, lepienia, szycia, a także do wspólnego śpiewania – pomóż dziecku się wyciszyć. Gdy czytasz dzieciom, czytaj powoli i spokojnie, przytul dziecko, by wyczuwało twój oddech, uczyło się prawidłowego tempa oddychania – to także ma wpływ na sposób mówienia. Jeśli jąkanie pojawiło się wraz z pójściem dziecka do szkoły lub przedszkola, to pozostaw je przez jakiś czas w domu, tak zorganizuj działania z dzieckiem, by miało świadomość swoich mocnych stron, ogranicz mu bodźce emocjonalne, zarówno te dobre, jak i te przykre, to z pewnością pomoże mu wrócić do równowagi psychicznej. Zapewnij kontakt z przyrodą, czas wolny spędzajcie w miejscach spokojnych i niezatłoczonych.

Zadbaj o usystematyzowany i higieniczny tryb życia dziecka, o ustalenie czasu posiłków i zabaw (dziecko powinno spać około 10 godzin w ciągu doby). Nie nakładaj na dziecko zbyt wielu obowiązków, zajęć dodatkowych; ich nadmiar wywołuje zmęczenie, zmusza do pośpiechu, a to z kolei wzmaga napięcie nerwowe. Zapewnij dziecku atmosferę miłości, akceptacji i ciepła – nie stawiaj zbyt dużych wymagań, nie krytykuj ciągle zachowania dziecka, staraj się nie przenosić na nie swojego stanu emocjonalnego.

Zastanów się nad swym sposobem mówienia – czy mowa nie jest zbyt szybka, natarczywa, agresywna, pełna zbyt trudnych słów? A może zbyt często przerywasz wypowiedzi swojego dziecka, niezbyt uważnie słuchasz, co do ciebie mówi, jesteś wtedy zajęty czym innym? Ku przestrodze – warto sięgnąć do wierszy Danuty Wawiłow „Strasznie ważna rzecz”, czy „Szybko, szybko”…