SĄSIEDZKIE DŹWIĘKI

Współczesna Brazylia, jedno z tamtejszych wielkich miast. Dzielnica klasy średniej. Życie w filmie Filho – precyzyjne, chłodne, rozgrywające się w przestrzeni brazylijskiego osiedla – wydaje się wyjątkowo poukładane. Większość domów należy do tej samej rodziny. Ci, którzy je wynajmują, funkcjonują w klanowej wspólnocie, odgradzając się od zewnętrznego świata. Jednak ulice są niespokojne, dochodzi do aktów wandalizmu i nagle mieszkańcy idą po – zdawać by się mogło – rozum do głowy.
 
Pewnego dnia w okolicy pojawia się prywatna firma ochroniarska, która proponuje mieszkańcom swoje usługi. Kto jednak i przed czym powinien tu być chroniony? I czy nowi ochroniarze rzeczywiście gwarantują mieszkańcom bezpieczeństwo? Nowoczesna, bezosobowa architektura, pełna drzwi, okien i krat, staje się metaforą emocji bohaterów. Za wysokimi ogrodzeniami ciągną się puste, wąskie korytarze, wypełnione przez tytułowe „sąsiedzkie dźwięki”. Te głosy działają na wyobraźnię, w sterylne przestrzenie wdziera się pragnienie zemsty wykorzystanych i oburzonych. Reżyser potęguje uczucie niepewności, sprawnie myli tropy, coraz głębiej wciąga widza w swoją grę, zapowiadającą nieuchronną katastrofę.
 
Piękne zdjęcia, ciekawie pokazane ludzkie charaktery, intensywny świat gestów i dźwięków – to wszystko znajdziemy w filmie Klebera Mendonçy Filho. To także opowieść o tym, że jednym z najbardziej nieoswojonych stanów w życiu współczesnego człowieka pozostaje strach – z nim do dziś nie umiemy walczyć.
 
„Niezwykle spójny jest ten film – pisała selekcjonerka i dyrektorka artystyczna MFF T-Mobile Nowe Horyzonty, Joanna Łapińska. Od pierwszych scen reżyser konsekwentnie buduje świat, którego poszczególne elementy wzmacniają się i uzupełniają. (…) Z każdą sceną narasta atmosfera zagrożenia: chcemy się z tej rzeczywistości wyplątać, odgrodzić od tych emocji. Jesteśmy tylko my i strach.”
 
W swoim werdykcie jury FIPRESCI 12. MFF T-Mobile Nowe Horyzonty we Wrocławiu (Alison Frank, Müge Turan, Aleksandra Salwa), przyznając Sąsiedzkim dźwiękom swoją nagrodę, uzasadniało: „Za umiejętność wykreowania uczucia niepokoju u widzów dzięki fabule i niesamowitemu wykorzystaniu przestrzeni i dźwięku. Byłyśmy pod wrażeniem sposobu, w jaki odzwierciedlone są w filmie współczesne problemy społeczne Brazylii, gdzie traumatyczna wiejska przeszłość ma swoje odbicie w miejskich habitatach.”
 
Recife w stanie Pernambuco to piąte co do wielkości miasto Brazylii, skupiające w sobie większość problemów typowych dla południowoamerykańskich metropolii. Setúbal jest młodszym, spokojniejszym sąsiedztwem Boa Viagem, obecnie jednej z najdroższych dzielnic Recife, zabudowanej nowoczesnymi wieżowcami o różnych formach. Setúbal charakteryzuje się mniejszą skalą, bardziej mieszczańską, rodzinną atmosferą. Obie nadmorskie dzielnice położone są przy plaży, która zasłynęła z głośnych w latach 90., śmiertelnych ataków rekinów. To właśnie w tej okolicy, w której mieszkał sam reżyser,  zostały nakręcone Sąsiedzkie dźwięki. Inspiracją scenariusza filmu były jego notatki, wynik codziennego obcowania z miejscem, z sąsiadami, obserwacji życia po drugiej stronie ulicy, spacerów po specyficznej, eklektycznej przestrzeni osiedla. Dwuznaczny sposób filmowania architektury, dzięki któremu staje się ona przyjacielem i wrogiem jednocześnie, był już przez reżysera podejmowany w jego wcześniejszych krótkich metrażach, szczególnie w Eletrodoméstica z 2005 roku, w którym tło – kształt, faktura, tropikalna jasność betonu przyjmuje cechy postaci. Zupełnie inne podejście zaprezentował w filmie Cold Tropics (Recife Frio) z 2009 roku – tu: architektura została pokazana jako uciążliwa, chłodna i odhumanizowana, a zarazem niezwykle fotogeniczna. Filho wprowadza więc człowieka w tę trudną do zdefiniowania przestrzeń i obserwuje jego zachowanie, które pod powierzchnią nowoczesnego stylu życia skrywa odleglejsze w czasie fundamenty, bardziej pierwotne struktury.    
 
Kleber Mendonça Filho: „Interesuje mnie postrzeganie idei „biedy” i „bogactwa”. Mimo, że Brazylia się zmienia, wyraźne ślady dawnych napięć w obrębie brazylijskiego społeczeństwa wydają się nienaruszone. Pogarda i strach, tłumiony gniew i rezygnacja są wynikiem braku wykształcenia oraz oddziaływania katolicyzmu i mieszanki najróżniejszych innych religijnych praktyk, które ugruntowują podziały w społeczeństwie.”

 
Neighbouring Sounds / O som ao redor
Brazylia 2012 / 124 min.
reżyseria: Kleber Mendonça Filho
scenariusz: Kleber Mendonça Filho
zdjęcia: Pedro Sotero, Fabricio Tadeu
muzyka: DJ Dolores
występują: Irandhir Santos, Gustavo Jahn, Maeve Jinkings, W.J. Solha, Irma Brown, Lula Terra, Yuri Holanda, Clébia Souza, Albert Tenório, Nivaldo Nascimento, Felipe Bandeira, Clara Pinheiro de Oliveira, Sebastião Formiga, Mauricéia Conceição
 
nagrody: MFF w Rotterdamie 2012 – nagroda krytyków FIPRESCI; CPH PIX 2012 – New Talent Grand PIX; 12. MFF T-Mobile Nowe Horyzonty we Wrocławiu – nagroda krytyków FIPRESCI; MFF w São Paulo 2012 – najlepszy film; Oslo Films from the South Festival 2012 – nagroda FIPRESCI; Gramado Film Festival 2012 – Nagroda Publiczności, Golden Kikito dla najlepszego reżysera i dźwiękowca, Kikito Critics Prize; Cinema City w Nowym Sadzie 2012 – najlepszy film w ramach Educons Hungry Days; Festival do Rio 2012 – najlepszy film i scenariusz