Rodzina lutników z Poznania

Tygodnik ten miał za zadanie (…)„ szerzenie oświaty w duch swojskim, aby przez podniesienie jej poziomu, uczynić nasze społeczeństwo odporniejszym wobec zakusów germanizacyjnych”(…), co było zbliżone do przekonań Franciszka Niewczyka jako szczerego patrioty i działacza społecznego. 

W dalszej części artykułu czytamy : 

„ Pan Niewczyk jest jedynym, który jako Polak ujął w swe ręce dotąd u nas odłogiem leżącą gałąź przemysłu. Jako zdolny i niestrudzony przemysłowiec potrafił sobie nietylko w Księstwie ale w Galicyi i Królestwie Polskiem zjednać licznych odbiorców na swe wyroby. 

I tak, jak nam wiadomo, dostarcza całe komplety instrumenty dla wojska rosyjskiego, dla orkiestr straży ogniowych, dla orkiestr Towarzystw śpiewackich, dla orkiestr Sokolich, dla Harmonii krakowskiej i.t.d. na co posiada chlubne i urzędowo wystawione świadectwa. 

Pan Niewczyk zatem jest godzien poparcia od swych rodaków i porządanem jest, ażeby w obecnych dla nas ciężkich czasach interesanci li tylko swe potrzeby zaspakajali u rodaka a nie udawali się z zakupem do obcych nam firm będących w rękach wrogów naszych. 

Z świadectw udzielanych panu Niewczykowi widzieliśmy, jak fachowi ludzie twierdzą, że obsługa pana Niewczyka lepsza i rzetelniejsza jest, anieżeli u obcych firm.  

Odnaleziony artykuł był przyczynkiem zainteresowania się dalszymi losami Franciszka Niewczyka. Znamienne jest to, że firma zapoczątkowana przez nestora lutników istnieje do dnia dzisiejszego. Kontakt z Panem Benedyktem Niewczykiem zaowocował pozyskaniem materiałów o historii rodu lutników, z archiwum rodzinnego. 

Franciszek Niewczyk urodził się w 1859 w Sowach pod Rawiczem, jako syn Ignacego Niewczyka, właściciela orkiestry ludowej. Od najmłodszych lat przejawiał zainteresowanie do muzyki i instrumentów muzycznych, przez co grywał na klarnecie, w orkiestrze ojca, po wsiach, na weselach i zabawach ludowych. Poza muzykowaniem uczył się ślusarki artystycznej, uczestniczył w zajęciach Towarzystwa Gimnastycznego „ SOKÓŁ ”.

Zamiłowanie do muzyki i uzdolnienie w budowaniu instrumentów muzycznych zaowocowało otworzeniem w roku 1885 przy ówczesnej Wilhemstrasse 14 (obecnie al. Marcinkowskiego w Poznaniu ) pracowni wytwarzającej instrumenty muzyczne. 

Zaangażowanie się w sprawy patriotyczne – w 1905 roku Franciszek Niewczyk przewoził zebrane pieniądze w zaborze pruskim do Krakowa, na budowę pomnika grunwaldzkiego czy też aktywnie uczestniczył w działaniach na rzecz polskiej społeczności – nie uszło uwadze władz pruskich, co skutkowało wydaleniem bez prawa powrotu nie tylko z Poznania ale też z terenu zaboru pruskiego.

Dzięki zaangażowaniu niektórych Niemców, sprawnie i bezproblemowo, mimo dwudziestoczterogodzinnego nakazu, Franciszek Niewczyk przenosi się wraz z całą rodziną, warsztatem i pracownikami w 1907 roku do Lwowa, do nowych pomieszczeń przy ul. Grodzkiej 2 B. Od tego momentu rozpoczyna się okres lwowski. 

Franciszek Niewczyk energicznie organizuje od nowa swoją działalność, nie zapominając o swoich poznańskich korzeniach, uwidaczniając na nowym szyldzie dopisek o jednoznacznej wymowie „ z Poznania”, na szyldzie o długiej nazwie „ Pierwsza Krajowa Wytwórnia Instrumentów Orkiestrowych, Smyczkowych i Dętych oraz Mandolin i Gitar”. Nie zapominają o nim także Niemcy z zaboru pruskiego, czyniąc nadal u niego zakupy poszczególnych instrumentów, czy też zlecając naprawę co cenniejszych instrumentów. Niewczyk decyduje się na wydanie bogato ilustrowanego katalogu instrumentów a także akcesoriów muzycznych. W tym okresie firma przeżywa swój rozkwit zatrudniając do dwudziestu pracowników. Przedsiębiorczy lutnik jako pierwszy wprowadza na masową skalę futerały do produkowanych instrumentów.

Dla podniesienia prestiżu i zwiększenia sprzedaży Franciszek Niewczyk wydaje bogato ilustrowany katalog instrumentów i akcesoriów muzycznych, wydrukowany w Drukarni Ludowej we Lwowie przy pl. Bernardyńskim 7.

Czas zaboru rosyjskiego, to czas rozrastania się z małego warsztatu do prawdziwej fabryki instrumentów (zatrudnia dwudziestu pracowników), zaopatrującej nie tylko indywidualnych klientów, ale także całe orkiestry w wysokiej jakości instrumenty we wszystkich zaborach. Franciszek Niewczyk szkoli wielu uczniów, nie tylko Polaków. Jednym z poza polskich uczniów lutnika był Rudolf Schuster, ur. 25.12.1888, zm.15.11.1955 w Grazu. Po naukach u różnych lutnikóww1929rokuprzejął istniejący od 1840 roku warsztat lutniczy FirmyH.Hantsch & K. Stöhr. Schuster budował skrzypce, altówki, wiolonczele, gamby. 

Uzyskanie przez Polskę niepodległości i obrona Lwowa to udział w działaniach wojennych, syna Stanisława wychowanego w nastrojach patriotycznych. 

Czas pokoju i niepodległości to twórcza praca Franciszka i jego syna Stanisława w wytwarzaniu instrumentów na najwyższym poziomie. Z jednym z przejawów uznania są listy z podziękowaniami za jakość nabytych instrumentów: 

„ Wielmożny Pan F. Niewczyk. Sprowadzone z Pańskiej fabryki dwie trąbki grają bardzo dobrze: odznaczają się czystym i donośnym głosem, grają lekko, są pod każdym względem zadowalające. Inni znawcy, którzy mieli sposobność grać na sprowadzonych od Pana instrumentach twierdzą, iż w porównaniu z instrumentami z Marknekirchen są Pańskiej fabrycyi lepsze i tańsze. Zapewniam Pana, iż gdy będę jakich instrumentów potrzebował lub miał do naprawy udawać się tylko do Pana i Pańską firmę wszędzie będę polecał – Franciszek Mówiński, organista i dyrygent chóru”. 

Syn Franciszka, Stanisław Niewczyk wyuczywszy się trudnej sztuki budowy instrumentów, przenosi się w wieku 27 lat do Bydgoszczy gdzie w 1922 roku, otwiera pod szyldem „ ST. NIEWCZYK SKŁAD I PRACOWNIA INSTRUMENTÓW MUZYCZNYCH ”, samodzielną pracownię. Franciszek mimo danej obietnicy Prusakom w 1907 roku; „ Ja tutaj jeszcze wrócę, ale was już wtedy nie będzie ! ” nie spełnił obietnicy, zrezygnował ze względu na koszt przeprowadzki a szczególnie na kojarzenie firmy z miastem Lwów. Pozostał w tym mieście do śmierci w 1944 roku. 

Międzywojenny Poznań, miasto targów, rozwijającego się przemysłu, miasto kultury i sztuki, przyciąga przedsiębiorców, twórców sztuki, ludzi z inicjatywą, wśród których jest Stanisław Niewczyk wraz z rodziną. W 1935 roku Stanisław otwiera nową pracownię w Poznaniu przy ulicy Pierackiego, dzisiejszej ulicy Gwarnej, działającą do roku 1940, kiedy to zmienia na nowy adres, Dąbrowskiego 41 a, gdzie działa do roku 1979. Nowy okres poznański Stanisław wykorzystuje do przekazania tajemnic budowy instrumentów swojemu synowi Stefanowi, który kontynuuje tradycje rodzinne. 

W 1979 mecenat ówczesnego wiceprezydenta Andrzeja Wituskiego, koncentruje poznańskie rzemiosło przy ulicy Woźnej, w otoczeniu Starego Rynku. Stefan ze synem Benedyktem ( Stefan Niewczyk zmarł w 1969 roku), otrzymują lokal pod numerem 6. 

Benedykt Niewczyk, czwarte pokolenie lutników Niewczyka do dnia dzisiejszego kontynuuje tradycje rodzinne pod szyldem „ PRACOWNIA LUTNICZA NIEWCZYK & SYNOWIE ROK ZAŁOŻENIA 1885 ”, pod szyldem stylizowanym w formie przypominającej początki powstania długoletniej firmy.