Jaka będzie nawierzchnia na Starym Rynku?

Przygotowania do inwestycji rewaloryzacji rynku trwają już ponad 7 lat. Prowadzone w tym okresie analizy i badania miały na celu stworzenie optymalnego projektu uwzględniającego wymiar historyczny, kulturowy, społeczny, użytkowy i ekonomiczny tej przestrzeni. Ponieważ przebudowa płyty Starego Rynku finansowana jest w dużej części ze środków Unii Europejskiej – kwotą 30 mln zł – opracowywany projekt musiał spełniać standardy unijne, także w zakresie dostępności dla osób z niepełnosprawnościami

W ramach przygotowań do przebudowy płyty Starego Rynku podjęto szereg działań wyprzedzających inwestycję, zarówno w obszarze technicznym, jak i społecznym, by zoptymalizować proces projektowy. W trakcie organizowanych konsultacji społecznych bardzo wyraźnie wybrzmiał głos mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji turystycznych i instytucji kultury wskazujący na potrzebę poprawy dostępności tego miejsca. Aktualny stan techniczny nawierzchni płyty rynku sprawia, że obszar ten jest trudno dostępny, a w niektórych miejscach wręcz niedostępny dla osób z niepełnosprawnościami ruchowymi, osób z wózkami dziecięcymi i rowerzystów. Wiele do życzenia pozostawia także stan bezpieczeństwa wynikający z “pofalowanej” nawierzchni, a potykanie się o nierówności przechodniów jest powszechne. 

Ponadto, badania geotechniczne wykonane wyprzedzająco w 2015 roku wskazywały jednoznacznie na zagrożenia dla dalszej eksploatacji nawierzchni płyty Rynku wynikające z jej konstrukcji i słabej nośności. Decyzja o szerokim zakresie przebudowy jest także efektem złego stanu jakości infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, teletechnicznej, elektrycznej i gazowej, co determinuje potrzebę jej wymiany praktycznie w całości. 

Ze względu na zalewanie nieruchomości zlokalizowanych na Starym Rynku podczas intensywnych opadów deszczu, wykonane zostanie rozdzielenie kanalizacji ogólnospławnej na deszczową i sanitarną oraz zbudowane zostaną zbiorniki retencyjne gromadzące wodę opadową. Woda ta wykorzystana zostanie powtórnie do podlewania zieleni, która pojawi się na rynku w formie trzech zielonych wysp.

Fakt, że obszar Starego Rynku jest od 2008 roku “Pomnikiem Historii”, sprawił że do inwestycji władze miasta podchodzą z wielką wrażliwością, a wszelkim pracom inwestycyjnym towarzyszą badania archeologiczne – jako nieodłączny i niezbędny element. Tak głęboka przebudowa wymagała przeprowadzenia wyprzedzających badań archeologicznych w miejscach najgłębszych wykopów oraz nadzoru archeologów w całym procesie inwestycyjnym. Część badań podjęło Muzeum Archeologiczne w Poznaniu w 2015 roku. Mają one swoją kontynuację także dziś.

Podniesienie jakości przestrzeni Starego Rynku wiąże się z koniecznością ułożenia na nowo nawierzchni. W ramach pierwotnej koncepcji przebudowy płyty rynku planowano wykorzystanie w odtworzonej nawierzchni wyłącznie materiału staroużytecznego. Takie stanowisko prezentowała także Pani Joanna Bielawska – Pałczyńska, Miejski Konserwator Zabytków. Po dokonaniu inwentaryzacji materiału kamiennego i wykonanych próbach nawierzchni we wspomnianej technologii okazało się, że ilość materiału w najwyższej jakości zapewniającego pożądany efekt nie jest wystarczająca dla dokonania odtworzenia, nawet z uwzględnieniem wykorzystania kamiennego materiału historycznego znajdującego się w magazynach Zarządu Dróg Miejskich. 

Bruk wbudowywany w płytę rynku przez dziesiątki lat w efekcie usuwanych awarii i dokonywanych napraw jest bardzo różnej, często słabej jakości i nie jest z pewnością materiałem pierwotnym. Nie spełnia też standardów jakościowych, zarówno w zakresie rozmiaru kostki, jak i jej kolorystyki. Na etapie przygotowań do inwestycji, dążąc do wykorzystania w jak najszerszym zakresie materiału historycznego wykonano wiele prób materiałowych z wykorzystaniem różnego rodzaju podbudowy i różnych spoin. Uzyskany efekt w każdym z przywołanych przypadków okazał się niesatysfakcjonujący w kontekście równości i wygody użytkowania, a także osiągniętego efektu estetycznego. W rezultacie podejmowanych nieskutecznych prób rozważano także wariant całkowitej rezygnacji z materiału historycznego, na co nie wyraziła zgody Miejski Konserwator Zabytków. 

Jedynym więc sposobem na zachowanie historycznego bruku, z jednoczesnym uzyskaniem równości powierzchni w głównych ciągach komunikacyjnych, było dokonanie podziału przestrzeni rynku i zróżnicowanie materiału w poszczególnych jego obszarach. Miejski Konserwator Zabytków wykluczyła także możliwość szlifowania kostki kamiennej wskazując, że proces ten bezpowrotnie niszczy materiał. Analizowano także możliwość zakupu na rynku materiału staroużytecznego jednak brak gwarancji w zakresie jego jakości oraz wysokie koszty związane z selekcją materiału i jego transportem wykluczyły taki wariant.

Przyjęto więc rozwiązanie pośrednie, pozwalające na wykorzystanie najlepszej jakości materiału historycznego leżącego dziś na płycie rynku i wbudowanie go w bloku sródrynkowym. W tej części rynku wykorzystane zostaną także staroużyteczne płyty granitowe i krawężniki, a także kamień polny odkryty pod nawierzchnią rynku w trakcie realizowanych badań archeologicznych. Materiałem historycznym pokryte zostaną także ul. Świętosławska, Franciszkańska oraz Paderewskiego. Pozostała część płyty rynku wykonana zostanie z nowej, wielobarwnej, wysokiej jakości kostki granitowej i bazaltowej, zbliżonej wymiarowo, kolorystycznie i jakościowo do nawierzchni starej. 

Na żadnym etapie realizacji inwestycji przebudowy rynku nie zakładano możliwości sprzedaży kamiennego materiału historycznego. Niewykorzystany materiał zostanie zmagazynowany i wyeksponowany ponownie przy realizacji inwestycji przebudowy innych staromiejskich ulic.

Wykonawca inwestycji zobowiązany został w warunkach przetargowych do przygotowania próby ułożenia nawierzchni, a próba ta zestawiona zostanie z próbą referencyjną ułożoną na etapie tworzenia koncepcji układu nawierzchni, która zaakceptowana została przez zespół specjalistów, z udziałem Miejskiego Konserwatora Zabytków oraz Pełnomocnika Prezydenta ds. Estetyki. Nowy materiał użyty w nawierzchni odpowiada najwyższym standardom jakościowym, nawiązując układem i kolorystyką do nawierzchni historycznej. Takie założenie pozwoli osiągnąć oczekiwany efekt estetyczny, zachowując pełną dostępność przestrzeni.

W Europie i świecie zrealizowano z sukcesem wiele projektów z użyciem nowego materiału kamiennego w nawierzchni historycznych miejsc. Dobrym przykładem jest tu Stephanplatz w Wiedniu, pośrodku którego stoi słynna katedra wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Katedra św. Szczepana uznawana za jeden z najpiękniejszych gotyckich obiektów sakralnych w Europie, a okalająca ją nowa nawierzchnia nie zakłóca historycznego odbioru tej przestrzeni.