.jpg)
.jpg)
Maria Nicz-Borowiakowa urodziła się w Warszawie u schyłku XIX w. Spędziła tu całe życie, tutaj też zmarła pod koniec II wojny światowej. Pochodziła z rodziny o tradycjach artystycznych – jej ojciec Edward Nicz był znanym i cenionym drzeworytnikiem i wydawcą. W latach 1916–1920 Niczówna studiowała w reaktywowanej przez Niemców Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, w pracowni malarskiej Stanisława Lentza. Od swojego mistrza nauczyła się przede wszystkim rzetelnego warsztatu malarki portrecistki, z którego czerpała przez cały okres swojej dojrzałej twórczości. W szkole zetknęła się z artystami, którzy później współtworzyli najważniejsze ugrupowania polskiej awangardy. Z niektórymi z nich – Henrykiem Stażewskim, Stanisławem Zalewskim czy słynną awangardową parą: Teresą Żarnowerówną i Mieczysławem Szczuką – łączyła ją wieloletnia zażyłość i artystyczna przyjaźń. Była członkinią grup Blok i Preasens. Jej prace znalazły się w łódzkiej Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.”, współtworząc tym samym obowiązujący do dzisiaj kanon sztuki I poł. XX w.
W przeciwieństwie do wielu twórców awangardowych nie pozostawiła po sobie tekstów teoretycznych, nie była też aktywna na polu literatury czy poezji – od samego początku jako artystka wypowiadała się wyłącznie poprzez swoje realizacje plastyczne. Ok. 1930 r. drastycznie ograniczyła twórczość, co być może związane było z narodzinami, a potem wychowywaniem córki. Nigdy nie przestała jednak malować. Zrezygnowała jedynie z udziału w publicznym życiu artystycznym. Niniejsza wystawa prezentuje cały zachowany dorobek malarski Nicz-Borowiakowej, obejmujący 34 obrazy olejne wykonane na różnych podłożach. Część dzieł eksponowanych w głównej przestrzeni wystawy znana jest już miłośnikom polskiej awangardy, ponieważ wielokrotnie była pokazywana na wystawach w Polsce i za granicą. W jej obrazach dostrzec można wpływy puryzmu, a także dzieł Paula Cézanne’a, Pabla Picassa czy Fernanda Légera. Artystce bliski był również surrealizm. Świadczą o tym eksperymenty, jakie podejmowała, różnicując fakturę swoich obrazów i wprowadzając do abstrakcyjnych kompozycji niespodziewane realistyczne motywy. Prawdziwym odkryciem są nigdy dotąd nieprezentowane publicznie, realistyczne, namalowane pod wpływem neoklasycystycznej twórczości Ludomira Ślendzińskiego autoportrety i portrety oraz martwe natury i pejzaże, zachowane w zbiorach rodziny artystki. Przedstawicielka radykalnego odłamu polskiego modernizmu zajmowała pozycję poza jego ścisłym centrum – na marginesie awangardy. Niemal równocześnie z dziełami mieszczącymi się w nurcie abstrakcji geometrycznej tworzyła bowiem obrazy, w których pojawiają się wyraźne aluzje do rzeczywistości. Z zachowanego w zbiorach publicznych i prywatnych ogromnego zespołu jej prac na papierze (rysunki, szkice, szkicowniki) na wystawie zaprezentowano wybór. Pozwala on prześledzić rozwój warsztatu artystki, jej sposób pracy nad formą, drogi uproszczeń prowadzących do abstrakcji, a jednocześnie odkryć inspiracje i źródła tej bogatej twórczości. Uzupełnieniem ekspozycji są dwie dodatkowe przestrzenie. Jedna poświęcona jest unikatowym fotografiom pochodzącym ze zbiorów rodzinnych, dokumentującym przede wszystkim okres studiów Niczówny w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Widać na nich sceny ze szkolnego życia w malarskich pracowniach oraz z licznych spotkań towarzyskich i wyjazdów studenckich. Wśród zdjęć są także portrety członków rodziny malarki oraz jej przyjaciół z artystycznego świata. Druga przestrzeń, pokazująca nieliczne próby projektowe, została wzbogacona o meble i przedmioty pochodzące z domu artystki na Saskiej Kępie. Ekspozycję zamyka przegląd wydarzeń z życia Marii Nicz-Borowiakowej, pozwalający osadzić jej twórczość w szerokim kontekście artystycznym epoki.
Pokazany na wystawie, a w towarzyszącym jej katalogu szerzej opracowany dorobek artystki pochodzi z trzech głównych źródeł: z Muzeum Narodowego w Poznaniu, kolekcji Fundacji Signum oraz ze zbiorów rodzinnych. Kilka prac znajduje się obecnie także w Muzeum Sztuki w Łodzi, na zamku w Niedzicy oraz w poznańskiej kolekcji prywatnej.
Muzeum Narodowe w Poznaniu, Aleje Marcinkowskiego 9
7 sierpnia – 27 listopada 2022
Kuratorki: Dr Agnieszka Skalska, Agnieszka Salamon –Radecka
Współpraca kuratorska Agata Mendrychowska
Aranżacja: Raman Tratsiuk
