.png)
Pierwsze hipotezy dotyczące pochodzenia ilustracji pojawiły się podczas seminarium poświęconego Marii Konopnickiej w czerwcu 2022 roku. W sierpniu tego samego roku dr Anna Czernow i dr Aleksandra Wieczorkiewicz odwiedziły berlińską Staatsbibliothek, gdzie znalazły litografie z czasopisma „Kinder-Gartenlaube. Farbig illustrierte Zeitschrift zur Unterhaltung und Belehrung der Jugend”, wydawanego w Norymberdze w latach 1886-1891. Odkrycie to potwierdziło, że to właśnie z tego czasopisma Michał Arct, wydawca baśni Konopnickiej, zaczerpnął litografie do pierwszego wydania książki.
Nie jest jednak pewne, czy Michał Arct poprosił niemieckich wydawców o zgodę na wykorzystanie ilustracji, ponieważ archiwum Arcta zostało w większości zniszczone podczas wojny, a do archiwum w Norymberdze na razie nie udało się dotrzeć. Badaczki przypuszczają, że Arct musiał skontaktować się z niemiecką pracownią, aby uzyskać litografie. W XIX wieku „pożyczanie” cudzych materiałów graficznych bez wiedzy i zgody autorów było dość powszechne, zwłaszcza w masowej produkcji książkowej i czasopiśmienniczej. Prawo autorskie nie funkcjonowało wówczas w obecnym kształcie. Odkrycie to rodzi kolejne pytania: czy ilustracje to jedyne, co zostało zaczerpnięte z niemieckiego czasopisma dla dzieci? A może treść “O krasnoludkach i o sierotce Marysi” również nosi ślady podobnego zapożyczenia?
Na łamach „Pamiętnika Literackiego” już wkrótce ukaże się artykuł autorstwa prof. UAM dr hab. Katarzyny Krzak-Weiss, dr Anny Czernow i dr Aleksandry Wieczorkiewicz pt. „Szczęśliwe zakończenie poszukiwań krasnoludków z baśni Marii Konopnickiej”. Artykuł, wysłany do redakcji w maju 2024 roku, został przyjęty do druku i oczekuje na publikację. Przedstawia on nie tylko samo odkrycie, ale również szczegółowe analizy niemieckich tekstów towarzyszących oryginalnym litografiom z czasopisma „Kinder-Gartenlaube”. Autorki pracują również nad wydaniem monografii naukowej w Wydawnictwie „Poznańskie Studia Polonistyczne”, która przedstawi odkrycie w kontekście XIX-wiecznej praktyki „pisania do obrazków” oraz zawiera przekłady niemieckich tekstów z „Kinder-Gartenlaube” wykonane przez Michała Fijałkowskiego.
Historia ilustracji i odkrycia ich źródła zyskała dodatkowy wymiar dzięki Michałowi Kazimierzowi Gajzlerowi, który na początku czerwca bieżącego roku opublikował na swoim blogu wyniki przeprowadzonej przez siebie w 2023 roku kwerendy. Również on odkrył niemieckie źródło ilustracji do “O krasnoludkach i o sierotce Marysi”. To dowód na to, że w nauce zdarzają się przypadki niemal równoczesnych odkryć dokonanych przez różnych, niezależnych badaczy.
Badania zespołu prowadzone są w ramach grantu OPUS 21 Narodowego Centrum Nauki pt. „Pół wieku polskiej literatury dziecięcej. Twórczość dla dzieci w kręgu władzy i produkcji kulturowej: odbiorca literatury – literatura jako odbiorca” pod kierownictwem prof. dr hab. Bogumiły Kaniewskiej. Wszystkim zainteresowanym, którzy chcieliby zobaczyć ilustracje z pierwszego wydania „O krasnoludkach i o sierotce Marysi”, polecamy cyfrową Bibliotekę Narodową POLONA, gdzie znajduje się ich edycja.