Samorządy Unii Metropolii Polskich chcą zmian w finansach

Debata skoncentrowała się na problemie finansowania samorządów, które są w głównej mierze zależne od podatków dochodowych obywateli – PIT i CIT. Do 2018 roku prawie połowa wpływów z PIT zapewniała miastom relatywnie stabilny i przewidywalny wzrost dochodów własnych. Zgodnie z tym trendem, gdy dochody obywateli rosły, zwiększały się również dochody miast, umożliwiając rozwój infrastruktury i poprawę jakości życia mieszkańców.

Od 2019 roku jednak, kilkakrotne zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych doprowadziły do znaczących strat w bieżących dochodach z PIT dla samorządów na terenie całego kraju. To oznacza, że miasta mają teraz mniej środków na realizację swoich zadań, takich jak wspieranie żłobków, usług medycznych, remontów szkół czy napraw dróg.

Biorąc pod uwagę niedostateczne rekompensaty za te straty, skarbnicy Unii Metropolii Polskich zwrócili się o zwiększenie sumy proponowanej przez Ministerstwo Finansów, argumentując, że samorządy miejskie potrzebują większych środków na stabilizację swoich budżetów. Zwrócono również uwagę na potrzebę sprawiedliwego podziału dostępnych funduszy, bez preferencji dla żadnej kategorii samorządów.

Podniesiono kwestię potrzeby głębokich zmian systemowych w finansowaniu samorządów, sugerując między innymi zwiększenie udziału samorządów w dochodach z PIT. Inne postulowane zmiany obejmują wprowadzenie miast i gmin do udziału w części ryczałtowej podatku PIT, co jest ważne ze względu na zmiany w ramach Polskiego Ładu.

Innym istotnym problemem jest finansowanie edukacji. Obecnie samorządy dokładają coraz więcej do funkcjonowania szkół, ponieważ środki otrzymywane z budżetu państwa są niewystarczające na pokrycie pełnych wynagrodzeń nauczycieli. Z tego powodu samorządy proponują nowy mechanizm ustalania minimalnej wysokości subwencji oświatowej, tak aby skala jej finansowania z budżetu centralnego nie spadała poniżej 2% PKB, jak miało to miejsce w ostatnich latach.

Zaproponowano, aby minimalna subwencja oświatowa wynosiła co najmniej 3% wartości PKB – ale nie mniej, niż wydatki bieżące samorządów na wynagrodzenia wraz z pochodnymi i dotacje dla placówek niepublicznych. Skarbnicy podkreślili, że odpowiednie finansowanie oświaty jest kluczowe dla utrzymania jakości edukacji i zatrzymania niekorzystnych trendów, takich jak malejące wynagrodzenia nauczycieli czy rosnąca popularność szkół niepublicznych.

Podczas spotkania skarbnicy omówili również propozycje zmian w systemie podatków lokalnych. Postulowano, między innymi, likwidację niektórych ulg i zwolnień, a także wyraźne określenie przedmiotu opodatkowania w ustawach podatkowych, aby zmiany w innych ustawach, takich jak Prawo budowlane, nie wpływały na przedmiot opodatkowania. Również konstrukcja stawek podatków i opłat lokalnych była przedmiotem debaty, z propozycją zależenia stawek podatku od nieruchomości od poziomu zamożności mieszkańców danej gminy.